پرونده کیفری چیست ؟ | مدت زمان پرونده کیفری | نقش وکیل در دعوای کیفری

پرونده کیفری چیست ؟

یکی دیگر از موارد طرح دعوی که اشخاص می‌ توانند برای گرفتن حق و حقوق خود اقدام کنند شکایت کیفری است ولی ذکر این نکته لازم است که در چه مواردی می ‌توان اقدام به شکایت کرد.

مواردی که در تعریف حقوق کیفری بیان شده، مبنا و محور حقوق جزا بر پایه تعیین قوانین و چارچوب ها به جهت حمایت از حقوق افراد جامعه می باشد.

 

 

به همین منظور و بر اساس همین قوانین تعیین شده:

چنانچه شخص یا اشخاصی اقدام به تضعیع حقوق افراد نمایند، قانون گذار برای هریک از کسانی که حقوق خود، اعم از مالی، جانی، آبرو و شخصیت وی تضییع شده است امکان شکایت و رسیدگی به موضوع را در محاکم کیفری پیش بینی نموده است.

 

به مجموعه اقداماتی که افراد برای احقاق حقوق خود که اصلاحا شاکی نامیده می شوند، علیه تضییع کننده حقوق خود در مراجع کیفری مطرح، و از دستگاه قضا و نهاد عدالت کیفری استمداد می نمایند پرونده کیفری گفته می شود.

شکایت کیفری چیست؟

شکایت از فرد متخلفی که فعالیت او بر اساس قانون اساسی کشور جرم شناخته شود و قاضی بتواند برای آن مجازات تعریف شده در قوه قضاییه تعیین کند را شکایت کیفری می‌نامند. مراحل اجرای شکایت کیفری از دادسرا و طرح شکایت از فرد متخلف خطاب به دادستان آغاز می‌گردد. در شکایت کیفری نیاز به فرم خاصی همچون دادخواست نمی‌باشد، شکایت به صورت شفاهی هم مطرح می ‌شود ولی باید در دادسرا و یا کلانتری در صورت‌ مجلس قید شود و به امضای شاکی نیز برسد. در بیشتر مواقع شکایت به شکل یک نوشته کتبی است که به آن شکواییه می‌گویند که به دادسرا یا کلانتری تحویل داده خواهد شد. نکته اساسی که باید در نظر داشته باشیم این است که شکایت خود را در دادسرا مطرح کنیم به این علت که در صورت شکایت در کلانتری به دلیل اینکه کلانتری اجازه ورود ندارد و باید موضوع از طریق دادسرا به آن ها ارجاع شود پرونده به دادسرا ارجاع شده و در اینجا زمان طولانی برای شکایت سپری خواهد شد.

 

در شکواییه باید مشخصات کامل شاکی، موضوع شکایت و تاریخ و محل وقوع جرم، ضرر و زیان وارده به مدعی، ادله وقوع جرم و اسامی و مشخصات شهود در صورت امکان به طور کامل ذکر شود. هزینه طرح شکایات کیفری به نسبت دعاوی حقوقی کم تر است و در صورت موفقیت، مجازات سنگین‌تری نیز در انتظار مجرم خواهد بود. اشخاص علاقه بیشتری نسبت به طرح شکایت کیفری دارند ولی ذکر این نکته هم لازم است که اثبات یک جرم بسی سخت ‌تر و دشوارتر از اثبات یک دعوای حقوقی است که با مراجعه به موسسه حقوقی و در اختیار قرار دادن پرونده خود این موارد تماماً قابل حل خواهد بود.

 

نکته دیگری که در شکایت کیفری نیاز به بازگویی است در خصوص مراجعه به دادسرا است و باید به چه دادسرایی مراجعه کرد. بیشتر مردم تصور می ‌کنند که باید به دادسرای محل خود مراجعه کنند ولی این طور نیست و این موضوع بستگی به محلی که در آن جرم واقع شده است دارد و هرگاه شخصی مرتکب چند جرم در حوزه‌های قضایی مختلف گردد، رسیدگی به شکایت نسبت به او در دادگاهی خواهد بود که مهم  ترین جرم در حوزه آن اتفاق افتاده است و همچنین در مورد برخی از اشخاص دادگاه‌های خاصی تشکیل شده است که دادگاه‌ها و دادسراهای عمومی و انقلاب به جرایم آن‌ها رسیدگی نمی‌کنند. مثلاً درصورتی‌که متهم کمتر از ۱۸ سال سن داشته باشد، دادسرا و دادگاه‌های اطفال به جرایم وی رسیدگی می‌کنند. به جرایم نظامیان در دادسراها و دادگاه‌های نظامی رسیدگی می‌شود و جرایم روحانیون نیز در دادگاهی به همین نام تحت رسیدگی قرار می‌گیرد.

 

دادگاه کیفری چیست؟

 

به طور کلی مراجع رسیدگی به دعاوی در کشور به دو دسته قضایی و غیرقضایی تقسیم می گردد؛ مراجع غیرقضایی به دعاوی بین مردم با دولت رسیدگی می کند، خارج از قوه قضاییه تشکیل می شوند، معمولا زیر مجموعه قوه مجریه هستند و متصدیان این دادگاه نیز قاضی نیستند، در حالی که مراجع قضایی زیر نظر قوه قضاییه تشکیل شده و به دعوا بین مردم رسیدگی می کنند و متصدیان آن نیز از قضات تشکیل شده است. از سوی دیگر، قانونگذار مراجع قضایی را به دو دسته مراجع قضایی حقوقی و مراجع قضایی کیفری تقسیم می کنند. بر این اساس طبق ماده 294 قانون آیین دادرسی کیفری این مراجع قضایی به چند دسته تقسیم می گردند که عبارتند از: دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه های نظامی که هریک صلاحیت رسیدگی به برخی پرونده ها را دارند. در ادامه به انواع دادگاه های کیفری اشاره خواهد شد.

 

 

انواع اتهامات و شکایات کیفری

1 – سرقت

2 – ترک نفقه

3 – مزاحمت بانوان

4 – جرایم سیاسی

5 – جعل

6 – ارتشاء

7 – اخاذی

8 – جرایم انتخاباتی

9 – جرایم نظام صنفی

10 – صدور چك بلامحل

11 –  مشروبات الكلی

12 – بازداشت غیر قانونی

13 – جرایم سایبری و رایانه ای

14  – جرایم مربوط به پلمپ

15 – صدور چک بلامحل

16 – سرقت و مفقودی چک

17 –  افشای اسناد محرمانه و سری دولتی

18 – فریب در ازدواج  تدلیس در نکاح

19 – اختلاس

20 – سقط جنين

21 – افساد فی الارض

22 – جرایم بودجه

23 –  اقدام علیه امنیت نظامی

24 –  گواهی خلاف واقع

25 – خرید مال مسروقه

26 –  مزاحمت و ممانعت از حق

27 – بی احتیاطی در رانندگی ( فوت یا صدمه )

28 – اخلال در نظام اقتصادی كشور

29 – استفاده از سند مجعول

30 – جرایم سیاسی

31 –  اسید پاشی

32 – کلاهبرداری

33 – قماربازی و ربا خواری

34 – تصرف عدواني

35 – خیانت در امانت

36 – قتل عمد و غیر عمد

37 – توهین به مقدسات

38 – تخلفات انتظامی قضات

39 – ایراد صدمات بدني

40 – معامله به قصد فرار از دین

41 – جرایم حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها

42 – رابطه نامشروع و اعمال منافي عفت

43 –  تجاوز

44 – تبانی برای بردن مال غیر

45 – جرایم نظامی

46 – جرایم پست

47 – جرایم نظام مهندسی

48 –  ثبت ملك غیر

49 – تخریب و اتلاف اموال

50جرایم علیه اموال

51 – توهین و افتراء

52 – قسم و شهادت دروغ

53 – خوداری از كمك به مصدومین

54 – جرایم حفظ و گسترش فضای سبز

55 – اخلال درنظم و آرامش عمومی

56 –  جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی

57 – تمرد نسبت به مامور دولت

58 – آدم ربایی

59 –  جرایم اطفال

60 – جرایم نظام پزشكی

61 – محاربه

62 – جاسوسي

63 – فروش مال غیر

64 – تصرف در اموال دولتی

65 – فرار زندانيان

66 – عضویت در گروههای مخالف نظام

67 – افشای سئوالات امتحانی

68 – غصب عناوین و مشاغل

69 – جرایم مربوط به تامین اجتماعی

70 – حدود ( قذف ، تفخیذ ، زنا ، لواط )

71 – تجاوز به عنف

72 – تمرد نسبت به مامور دولت

73 – افشای اسرار

74 – معامله معارض

75 – مزاحمت تلفنی

76 – جرایم علیه اطفال

77 – جرایم علیه اشخاص

78 – جرایم حمل و نقل

79 – جرایم مربوط به اموات

80 – خرابکاری در صنایع و تاسيسات

81 – جرایم علیه امنیت کشور

82 – استفاده از علایم و البسه نظامی

83 – امتناع از تحویل یا تحصیل طفل

84 – جرایم مطبوعاتی

85 –  تهدید به قتل

 

تفاوت دعاوی کیفری و حقوقی

دعاوی حقوقی و کیفری تفاوت های بسیاری دارد . برای پرونده کیفری باید ابتدا به دادسرا مراجعه کرده و شکایت خود را روی فرم های چاپی یا به صورت دست نویس اعلام کنید . بعد از دادسرا و مراحل بازپرسی پرونده به دادگاه صالح ارسال می شود . اما پرونده های حقوقی مستقیما مسیر دادگاه ها را طی می کنند. برای اقدام پرونده های حقوقی ابتدا باید فرم های دادخواست دادگستری را تهیه و تکمیل و آن را به مرجع قضایی ارائه کنند. رای دادگاه کیفری گاهی منجر به مجازات یکی از طرفین یا هردو می شود اما بعضی اوقات هم ممکن است یکی از طرفین یا هر دو تبرئه شوند.

در دعاوی کیفری، شکایت کننده را شاکی و طرف مورد شکایت را، متشاکی یا متهم یا مشتکی عنه می نامند. اما در شکایت های حقوقی به شاکی خواهان و به طرف مورد شکایت خوانده گفته می شود. موضوع پرونده را در دعاوی حقوقی، خواسته می نامند. برگه دعوت متهم به دادگاه در دعاوی کیفری، احضاریه و در دعاوی حقوقی، اخطاریه نامیده می شود.

 

رای دادگاه در دعاوی کیفری به مجازات شخص مجرم منجر می شود اما در دعاوی حقوقی، دادگاه فرد را به احقاق حقوق قانونی شاکی و عمل به وظایفش مکلف می کند.

همان طور که ذکر شد، شکواییه کیفری می تواند در هر شکل و فرمی به مرجع قضایی ارائه شود اما برای شکایت های حقوقی باید حتماً فرم دادخواست را تهیه و پس از تکمیل به مرجع قضایی ذی ربط ارائه دهید.

در بسیاری از موارد دعاوی کیفری، رضایت شخص شاکی منجر به بسته شدن پرونده نمی شود. موارد قتل، رشوه، زنا و … از جمله این موارد دعاوی کیفری هستند.

انواع دادگاه کیفری

همان طور که پیشتر به آن اشاره شد طبق ماده ۲۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه‌ های کیفری به پنج دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه نظامی، دادگاه انقلاب و دادگاه اطفال و نجوانان تقسیم می‌شوند. در ادامه به دو موضوع دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو که از رایج ترین انواع دادگاههای کیفری به شمار می روند به تفصیل خواهیم پرداخت.

 

دادگاه کیفری یک چیست؟

اصولا دادگاه کیفری همان دادگاه کیفری استان است و در مرکز هر استان و با صلاحدید رئیس قوه قضاییه کشور در حیطه قضایی شهرهای استان برگزار می‌گردند. این دادگاه‌ ها عموما با یک رئیس و دو مستشار یا همان ۳ قاضی تشکیل می‌گردند، اما با حضور یک مستشار و یک رئیس نیز جلسه رسمیت دارد. رای دادگاه بر اساس نظر اکثریت قضات اعلام می‌گردد و نظر اقلیت نیز در پرونده ثبت می‌شود. در این دادگاه‌ ها هر یک از طرفین دعوا می توانند حداکثر 3 وکیل انتخاب نمایند.

حالا به جرایمی که در دادگاه کیفری بررسی می شود می پردازیم :

جرایم سرقت که مستحق مجازات حد برای بار اول و دوم یا قطع عضو است.

جرایمی که مجازات آن مانند قصاص نفس، اعدام و سنگسار، سلب حیات است.

جرایم سرقت که مستحق مجازات حد سوم ارتکاب سرقت یا حبس ابد است.

جنایات عمدی که مربوط به تمامیت جسم مضروب و یا حداقل به میزان نصف دیه کامل فرد باشد.

تخلفاتی که متسحق مجازات تعزیری درجه 1 تا 3 هستند. (درجه 1 بیش از 25 سال، درجه 2 بین 15 تا 25 و درجه 3 بین 10 تا 15 سال حبس)

دادگاه کیفری دو چیست؟

دادگاه‌ های جزء در هر شهرستان که به رسیدگی انوع شکایات می‌پردازند تحت عنوان دادگاه کیفری دو شناخته می‌شوند. این دادگاه با حضور یک رئیس یا دادرس علی‌ البدل تشکیل شده و در تمامی این جلسات دادستان، معاون دادستان و یا یکی از دادیاران می‌ توانند حاضر شوند تا از صدور کیفرخواست برای اتهامات مطرح شده دفاع نمایند. دادگاه کیفری دو تنها یک قاضی دارد و جلسات آن در حوزه‌ی قضایی هر شهرستان برگزار می‌گردند.

پس از طرح شکایت رسمی به دادسرا، دادستان و نیروی انتظامی به بررسی و تحقیقات درمورد اتهام مطرح شده می‌پردازند. پس از طی این مراحل، با موافقت دادستان با پرونده و صدور قرار جلب از دادرسی مراحل رسیدگی به اتهام در دادگاه کیفری آغاز می‌شود و حکم نهایی با توجه به مستندات، دفاعیات شاکی و متهم و توضیحات دادستانی صادر می گردد.

بر اساس ماده ۳۰۱ قانون آیین دادرسی دادگاه ‌های کیفری می ‌توانند به تمامی شکایات کیفری رسیدگی کنند به جز مواردی که صلاحیت رسیدگی به آن‌ ها در دیگر دادگاه ‌های نام برده شده مانند جرائم مستوجب سلب حیات در دادگاه کیفری یک و جرائم مربوط به دادگاه‌ های نظامی، انقلاب و کودک و نوجوان مرتبط باشد.

دادگاه‌های جزء در هر شهرستان که به رسیدگی انوع شکایات می‌پردازند تحت عنوان دادگاه کیفری دو شناخته می‌شوند. با حضور یک رئیس یا دادرس علی‌البدل جسات دادگاه کیفری تشکیل شده و در تمامی این جلسات دادستان، معاون دادستان و یا یکی از دادیاران می‌توانند حاضر شوند تا از صدور کیفرخواست برای اتهامات مطرح شده دفاع نمایند. دادگاه کیفری دو تنها یک قاضی دارد و جلسات آن در حوزه‌ی قضایی هر شهرستان برگزار می‌گردند.

پس از طرح شکایت رسمی به دادسرا، دادستان و نیروی انتظامی به بررسی و تحقیقات درمورد اتهام مطرح شده می‌پردازند. پس از طی این مراحل، با موافقت دادستان با پرونده و صدور قرار جلب از سوی دادرس مراحل رسیدگی به اتهام دردادگاه کیفری آغاز می‌شود و حکم نهایی با توجه به مستندات، دفاعیات شاکی و متهم و توضیحات دادستانی صادر می‌شود.

بر اساس ماده ۳۰۱ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های کیفری می‌توانند به تمامی شکایات کیفری رسیدگی کنند به جز مواردی که صلاحیت رسیدگی به آن‌ها در دیگر دادگاه‌های نام برده شده مانند جرائم مستوجب سلب حیات در دادگاه کیفری یک و جرائم مربوط به دادگاه‌های نظامی، انقلاب و کودک و نوجوان.

با وجود چندین دادگاه مختلف گاهی افراد برای پیگیری شکایات خود و این که نزد کدام دادگاه بروند، دچار سردرگمی می‌شوند. حال امیدواریم با آشنایی کامل درمورد دعاوی حقوقی و کیفری و حیطه‌ وظایف دادگاه‌های کیفری بتوانید تصویر روشن‌تری برای طرح شکایات خود پیدا کرده باشید. همچنین می‌توانید با استفاده از مشاوره تخصصی حقوقی و یا امکانات دعاوی تخصصی یا تنظیم اوراق قضایی وینداد، گامی بهتر در این مسیر بردارید.

 

صلاحیت دادگاه کیفری چیست؟

شاید یکی از سوالاتی که در این زمینه مطرح شود آن است که اصولا صلاحیت دادگاه کیفری چیست و به چه موضوعاتی رسیدگی می کند؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت منظور از دادگاه مرجع رسیدگی به دعاوی است که افراد در صورت اختلاف به آن مراجعه می کنند و منظور از واژه کیفری به دعاوی اشاره دارد که در آن جرمی محقق شده است و مرتکب آن مجازات می گردد.

 

بنابراین، می توان گفت همانطور که از عنوان آن بر می آید دادگاه کیفری دادگاهی است که به موضوعات کیفری رسیدگی می کند. موضوعات کیفری نیز موضوعاتی  هستند که در قانون مجازات اسلامی ارتکاب و انجام آن جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین شده است . به عبارت دیگر، اگر فردی عملی را انجام دهد که در قانون جرم بوده است و برای آن مجازات تعیین شده است در دادگاه های کیفری بررسی می گردد . به عنوان مثال موضوعاتی از جمله توهین ، سرقت ، ترک انفاق زوجه ، کلاهبرداری ، مزاحمت تلفنی ، ضرب و جرح ، تهدید ، کلاهبرداری اینترنتی و غیره جرم بوده و باید در دادگاه کیفری بررسی شوند.

به منظور شکایت و طرح دعوا در این دادگاه فرد شاکی باید ابتدا در فرمی با عنوان شکواییه شکایت خود را تهیه و تنظیم کند و آن را به دادسرا و یا به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به نیروی انتظامی حسب مورد ارائه کند. بنابراین، مرجع اولیه جهت بررسی این گونه دعاوی دادسرا است که با بررسی مقدماتی و تحقیق در خصوص موضوع در صورتی که مجرم بودن متهم و ارتکاب جرم احراز شود پرونده را به یکی از دادگاه های کیفری ارسال می کند. دادگاه کیفری نیز به موضوع پرونده رسیدگی کرده و مجازات مجرم را تعیین و اجرا می نماید.

 

دعاوی حقوقی کیفری شامل چه چیزهایی می شود؟

دعاوی حقوقی شامل مطالبه خسارت، الزام به تنظيم سند رسمی املاک، مطالبه اجاره‌بها و اجرت‌المثل املاک می‌شود.

اما دعاوی كيفری مانند خيانت در امانت، كلاهبرداری، جعل، قتل، ضرب و شتم و تخريب اموال دارای وصف مجرمانه هستند.

البته در پاره‌ای اوقات بعضی از خواسته‌ها ماهيتی دوگانه دارند؛ بدين صورت كه هم می‌توانند موضوع دعوی كيفری قرار بگيرند و هم حقوقی. مانند ترك انفاق (عدم پرداخت نفقه توسط زوج) و چك بی‌محل که از جمله مهمترين اين موارد هستند.

یکی از مسایلی که باید مراجعان به دادگستری به آن توجه کنند، تفکیک دو عنوان شکايت کيفري با دادخواهی حقوقي است که ضمن دلالت آنان به مراجع ذی‌صلاح، روند دادرسی را کوتاه‌تر می‌کند.

دعوای کیفری مربوط به عملی است که برای مرتکب آن، دادگاه مجازات تعیین می‌کند ولی برای دعوای حقوقی دادگاه مجازاتی در نظر نمی‌گیرد و فقط مرتکب عمل را به دادن حقوق قانونی دیگران یا انجام تکالیفش ملزم می‌سازد.

شکایت کیفری را در هر کاغذی می‌توان تنظيم کرد و به مرجع قضایی برد، ولی دعوای حقوقی حتماٌ باید در كاغذ مخصوصی به‌نام دادخواست نوشته شود. در غیر این صورت مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.

در شکایت کیفری باید ابتدا به مرجعی به‌نام دادسرا مراجعه کرد و بعد از انجام تحقیقات در کلانتری و دادسرا، جهت رسیدگی به دادگاه فرستاده می‌شود. ولی دادخواست حقوقی باید به صورت مستقيم به دادگاه تقدیم شود.

 

به چه نحوی از روند رسیدگی پرونده مطلع شویم ؟

بطور کلی مطلع شدن و اطلاع رسانی ها از سامانه عدل ایران است و برای استفاده از امکانات سایت ابلاغ ثنا مانند دریافت خلاصه پرونده شخصی و دریافت کد واحد قضایی ، در درجه اول نیازمند ثبت نام در سامانه ثنا می باشد . به این صورت که شخص حقیقی که متقاضی پیگیری مراحل پرونده های قضایی در سایت ثنا می باشد ، نخست باید به سایت عدل ایران به نشانی sana.adliran.ir مراجعه و نسبت به تکمیل مراحل مربوط به ثبت نام در سامانه اقدام کرد.